De manuscripten van meester Rijken

Een boerengezin aan de karige eenpansmaaltijd. Aardappels op het menu met een tas koffie toe. Zo zou het er 1885 in Oerle, Zeelst of Veldhoven ook uitgezien kunnen hebben.

Vanaf 2006 ontspint zich in Veldhoven-Dorp een discussie over de herinrichting van De Plaatse en het opknappen van de oude kiosk uit 1955. Uiteindelijk besluit de gemeente in 2009 toch een nieuwe kiosk te bouwen.

Johannes Wilhelmus de Vroom, beter bekend als Jan de Kers woonde in bij zijn zus Nel in café De Kers in Oerle. Als hij niet in het café was, ging hij rond met petroleum in Oerle en Wintelre.

In menig familiealbum zit wel een foto waarop ouders, grootouders, ooms, tantes staan afgebeeld naast stoere bevrijders, die soms wekenlang bij hetzelfde gezin waren ingekwartierd.

Je begint in ’68 als broekie in de eerste klas, de brugklas MAVO, het nieuwe schooltype als opvolger van de ulo/mulo. In totaal 37 leerlingen verdeeld over twee klassen. In 1970 verhuizen we van Oerle naar Zeelst.

Mavo Selsterhorst is gestart in Oerle. De oorsprong wordt rond 1920 gelegd als de Zusters van Liefde uit Tilburg daar beginnen met Uitgebreid Lager Onderwijs (ULO) aan meisjes nadat ze in 1855 al zijn begonnen met lager onderwijs voor Oerlese meisjes.

Als je door de kern van Meerveldhoven loopt, dan lijkt het alsof het voormalige kerkdorp ooit is ontstaan rondom de kerk aan het Mariaplein. De werkelijkheid ligt iets gecompliceerder.

Vijf Veldhovense slachtoffers van WOII zijn begraven op de nationale Nederlandse erevelden van Loenen en Frankfurt am Main (D) en een slachtoffer is vermist gebleven en later dood verklaard.

Cees Sleegers is te Veldhoven geboren op 13 mei 1919. Zijn ouders hebben in de Dorpstraat een kruidenierszaak en vader Sleegers is daarnaast schoenmaker. In 1938 wordt Cees opgeroepen voor militaire dienst en ingedeeld bij het 2e Regiment Infanterie te Venlo.

De Oude Kerkhof is één van de oudste historische locaties in de gemeente Veldhoven. Tot de komst van de wijk d’Ekker lag hij midden in de akkers. Eeuwenlang heeft op dit perceel de kerk van Veldhoven-Dorp/Sonderwijck gestaan.

In 1826 wordt in Kempen de eerste Nederlandse Sigarenfabriek opgericht. In 1860 telt Eindhoven 24 sigarenfabrieken waar 235 mannen boven de 16 jaar werken en 300 kinderen. Veldhoven kent vergelijkbare cijfers met grote fabrieken als Duc George en Velasques.

Dit jaar is het 50 jaar geleden dat Veldhoven-Dorp met wijk De Plank is uitgebreid. De wijk ligt tussen Kromstraat, Dorpstraat, riviertje De Gender en, toen nog, sportpark De Korze.

Wim de Greef werd geboren op 21 oktober 1931. Zijn geboortehuis stond achteraan op het Muggenhol waar de familie De Greef al vele generaties thuis was, dicht bij vliegveld Welschap.

De Veldhovense onderwijzers Cornelis Rijken en Jacques Cuijpers hebben in de 19e eeuw veel van de geneeskunst uit grootmoeders tijd opgetekend.

Het woord ‘teut’ gebruiken we nu als iemand te diep in het glaasje heeft gekeken. Tussen de late Middeleeuwen en begin 20e eeuw is een ‘Teut’ in de Kempen een benaming voor een bijzondere groep handelsreizigers.

In Oerle is een Janus Hagelaarsstraat, maar wie is hij?
Janus wordt in 1922 geboren als het vijfde en jongste kind van Franciscus Hagelaars en Wilhelmina Jansen. Vader staat in Oerle bekend als Ciske de Kuijper en heeft café ‘De Linde’ op de Oude Kerkstraat 58.

Het leven van pastoor Vekemans past niet in een halve pagina. Hij is geen doorsnee persoon. Bijna 30 jaar heeft hij de parochie St. Jan de Doper in Oerle laagdrempelig geleid.

Anja Camps-Verhoef, Henri Luyten en Ad van Stiphout laten hun herinneringen aan de carnaval van vruuger de vrije loop gaan. Alle drie zijn ze decennialang actief geweest is in Rommelgat.

Als jong meisje wil Maria Leijten-Verblackt al kleuterleidster worden en vastberaden maakt ze haar droom waar: als 18-jarige staat ze voor een klas met 40 kleuters.

Vroeger stonden op het gehucht ’t Heike veel boerderijen. Bijna allemaal zijn ze verdwenen, zo ook een bijzondere hoeve uit de late Middeleeuwen.

Honderd jaar terug is de rooms-katholieke kerk nog in alle fasen van het dagelijks leven dominant aanwezig. Van de wieg tot het graf, van de vroege morgen tot de late avond.

Je zou dat oude marktplein kunnen beschouwen als het centrum van d’Ekker in de jaren 50. Immers, tegenover het veld op de hoek Ceciliastraat-Lange Kruisweg staat vanaf 1957 de noodkerk, de voorloper van de H. Jozefkerk aan de Burgemeester van Hoofflaan die op 23 december 1962 in gebruik wordt genomen.

Het luiden van de klokken is vroeger belangrijker geweest dan nu. Niet alleen worden de kerkdiensten aangekondigd, ook het luiden van de stadsklokken kan het sluiten van stadspoorten (avondklok) aankondigen, oproepen tot raadsvergaderingen, of waarschuwen voor onheil en brand.

Veel historische gebouwen zijn de afgelopen 100 jaar verdwenen. Daaronder heel veel bijzonder erfgoed. Zo ook de vroegere bewaarschool aan de Dorpstraat in Veldhoven-Dorp.

Kritische kanttekeningen van historisch demograaf Ton Sliphorst op het artikel ‘Meerveldhoven en Zeelst rond 1650’ uit het Veldhovens Weekblad van 8 januari 2025.

Vanaf halverwege de 17e-eeuw is de volledige bevolking van de dorpen Meerveldhoven en Zeelst min of meer bekend. Het jaar 1650 is een overgangsjaar voor de dorpen. Het katholicisme gaat ondergronds, maar Zeelst en Meerveldhoven blijven katholiek.

Grote gezinnen zijn tot in het midden van de vorige eeuw niet heel bijzonder, gezinnen met meer dan tien kinderen komen regelmatig voor. In Zeelst hebben ze er bijvoorbeeld bij Verberne, Van den Boomen, Smits en Scheepers allemaal tien of meer.

Op 1 september 1953 starten de zusters van het “Allerheiligste Hart van Jezus” op het terrein van Koningshof de Middelbare Meisjesschool Maria Mediatrix. Het Anton van Duinkerkencollege, een school voor HAVO/VWO, is de opvolger van deze MMS.

In de jaren 50 werken er in de fabrieken ook kinderen. Ze krijgen hun eigen opvattingen over seksualiteit en man-vrouw verhoudingen. Vanaf 1953 verschijnt de Playboy maar in Zeelst krijg je voorlichting op straat via oudere kinderen.

De medewerkers van Museum ’t Oude Slot beschouwen de locatie aan de Hemelrijken als het mooiste plekje van Veldhoven. Het ligt er in een prachtomgeving en kent een rijke historie.

Tussen 1878-1895 kent Nederland een grote landbouwcrisis. De landelijke landbouwcommissie zoekt het antwoord in voorlichting met als speerpunt de productie van boter.

Aan het verenigingsleven kun je nog steeds zien dat Veldhoven is ontstaan uit een samenvoeging van vier kerkdorpen. Zo zijn er nog altijd vier harmonieën, waarvan Sub Umbra de ‘jongste telg’ is.

In de bossen van Halve Mijl (Halfmijl) en Toterfout liggen gerestaureerde grafheuvels. Vlakbij
zijn urnenvelden gevonden en een kleine nederzetting uit het Neolithicum, 4000/ 2000 v.Chr. Wat zullen die oud Veldhovenaren gegeten hebben na de crematie?

De zerk van Rodolf van Eijck, heer van Blaarthem, Zeelst en Veldhoven bedekt decennialang het graf van een Gestelse pastoor totdat de steen een plaats krijgt in de Mariakapel van de Christus Koning kerk.

In het boek ‘Wegwijs in Veldhoven’ van Erfgoedhuis Veldhoven lezen we dat in een grijs verleden de Heiberg een belangrijk gehucht in Veldhoven is geweest waar vooraanstaande families woonden.

In het boek ‘Wegwijs in Veldhoven’ van Erfgoedhuis Veldhoven lezen we dat in een grijs verleden de Heiberg een belangrijk gehucht in Veldhoven is geweest waar vooraanstaande families woonden.

Op het Meiveld staat een kunstwerk van Will Dams: “Donderslag bij heldere hemel”. Het verwijst naar het bombardement op Zeelst, op 17 september 1944. ‘Friendly fire’ van de Amerikanen. ’Collateral dammage’ daags voor de bevrijding van Veldhoven.

Sandra en Johan kochten enkele jaren geleden geen huis, maar een stuk recente geschiedenis van Zeelst.

Op basisschool ‘Zeelsterhof’ is het bombardement op Zeelst allerminst verleden tijd. Het vormt jaarlijks de aanleiding tot klassikale projecten over oorlog en vrede.

In september 1944 leeft Veldhoven tussen hoop en vrees. Al dagen lang trekken vluchtende Duitsers uit Frankrijk en België richting Heimat. Voorgoed?

“We doken de sloot in. Boven ons zagen we de geopende bomluiken van de laag vliegende vliegtuigen en zagen we de bommen naar beneden komen. We voelden de grond trillen en bomsnippers vlogen over ons heen.”

Op initiatief van de naamgever wordt in 2016 de Stichting Historische Erfgoed Smid Renders opgericht. Jan Renders is een van die mensen die het belang inzien van het conserveren van historische werktuigen.

In Oerle is rond de jaren 50 iedereen katholiek, op één gezin na, maar dat woont op de dorpsgrens met Veldhoven, dus “goed aan ene kant.” De kinderen van dit gezin zitten ook niet op de dorpsschool Sint Jan Baptist.

In  de 19e eeuw is de babysterfte hoog, zeker in arme gezinnen op het platteland. De open haard en de lichaamswarmte zorgen in de winter voor verwarming.

Koningshof geniet tot over de landsgrenzen bekendheid als NH hotel, maar de naam Koningshof is ook verbonden aan het voormalige klooster met middelbare scholen.

Het overkomt niet veel mensen dat ze gelukgewenst worden door twee premiers. En zeker niet binnen drie dagen. In 1968 viel die eer wel te beurt aan Rinus Schoonen.

Op de hoek van het Mariapad aan de zijgevel van Van Vroonhovenlaan 40 hangt een houten straatnaambordje met de naam Hendrinepeike. Wie was die Hendrine?

Vanaf 1855 tot in de jaren 60 van de vorige eeuw is er in Oerle een meisjesinternaat gevestigd van de Zuster van Liefde van Tilburg. Hoe zag een dag voor pensionaires er in Oerle uit?

Eeuwenlang heeft in de R.K. pastorie van Veldhoven-Dorp een schilderij gehangen waarop de familie Bertrandt staat afgebeeld. Naar één van de afgebeelde familieleden – Carolus Bertandt – is in Veldhoven in 1967 een straat vernoemd, de Pastoor Bertrandstraat. Tegenwoordig hangt het schilderij in de abdij van Postel.

De KPJ (Katholieke Plattelands Jongeren) is in de jaren twintig van de vorige eeuw ontstaan uit de Rooms Katholieke Jonge Boerenstand (RKJB) en de Boerinnen Jeugd Bond (BJB). De activiteiten zijn destijds gericht op het kunnen runnen van een boerderij of een tuinderij, maar ook sportdagen, zomerkampen en ploegwedstrijden.

Ze waren welkome gasten in september 1944, maar in de loop van haar geschiedenis heeft de Kempen ook veel last gehad van legers die door de regio trokken en er huis hielden.

Merefelt, hoogste etage, uitzicht over Veldhoven. Ideaal voor een ‘starter’ op de woningmarkt, maar ook voor een moeder en oma van 98. Sjoerdje Beerens – ze leefde in drie culturen – voelt zich er thuis. Zij vertelt waarom.

We klagen graag over het weer: te heet, te nat, te koud, te droog. Afgelopen winter stond in het teken van de wateroverlast. Overheidsmaatregelen vangen dan de ergste schade op zodat de lasten voor de burger worden beperkt. In het verleden waren de klappen groter.

“Uiteraard is er een gemeentelijk Marktreglement,” zegt marktmeester Jeroen Sanders van de weekmarkt in het Citycentrum. “Maar de gezamenlijke marktkooplui hebben ook met elkaar praktische afspraken gemaakt. Zij kennen de regels en weten wat werkt in de praktijk.

Ieder jaar vindt in Nederland op 11 november een aardverschuiving plaats. Vanaf die datum worden veel plaatsen opeens aangeduid met een bijnaam, en dat blijft dan zo tot en met carnaval. De carnavalsnaam voor Veldhoven wordt ‘Rommelgat’ en het carnavalskrantje krijgt de naam ‘de Rommelpot’.

Stel je voor: de gemeente laat weten dat zij vanwege een ernstig woningtekort jouw huis heeft aangewezen voor huisvesting van vier mannen. Niemand wacht op zo’n toewijzing. In de oorlog was dat een normale procedure.

Migranten staan hoog genoteerd in de politieke agenda. Sommige Veldhovenaren boden en bieden onderdak aan Oekraïners. Hoe ging en gaat Veldhoven om met deze buitenlanders? Erfgoedhuis Veldhoven vraagt Veldhovenaren naar hun ervaringen als migrant of nauw betrokkene bij migratie.

De PVGE is een federatie van zeven verenigingen voor senioren in de regio Eindhoven met als motto: samen actief zijn op het gebied van hobby, sport, ontmoeten, reizen, kunst en cultuur, muziek en lezingen om “bij de tijd” te blijven.

Het door Sjef Eikemans en Sjef Smolders in 1961 op het verzoek van de gemeente opgerichte organiserend comité geeft zichzelf de naam van ‘de Frotters’, ontleend aan de toen nog bloeiende sigarenindustrie; men noemt iemand die hierin werkzaam is unne Frotter.

Ploegwedstrijden zijn in Veldhoven al vele decennia een begrip. In 2023 werd aan de Oerse Baan de 67e editie gehouden. Bij de eerste wedstrijd in 1957 zijn het de paarden die de ruime overhand hebben: in Zeelst zijn er destijds maar twee boeren die een trekker hebben.

De werkgroep Mondelinge Bronnen van Erfgoedhuis Veldhoven legt de levensverhalen van oudere Veldhovenaren vast. Ton Sliphorst sprak met Marietje Renders, geboren op het Akkereind in Zeelst op 31 januari 1931.

Dat hand- of huiswevers een armoedig bestaan hadden blijkt uit officiële stukken maar ook uit liedjes uit die tijd. In 1834 staan er in Zeelst 49 huizen waarvan bekend is dat de eigenaar wever van beroep is. De landmeter van het kadaster tekent hierbij aan dat het om slecht gebouwde huizen gaat waar de linnen- en pellenwevers wonen

“Het gat van Veldhoven is gedicht” meldde het Eindhovens dagblad op 29 september 1978, daags na de officiële opening van het Citycentrum. De eerste fase van een stedelijke ontwikkeling die op 19 oktober 1983 werd voortgezet met de afronding van de tweede fase, 40 jaar geleden.

Soms gaan straatnamen heel lang mee. In wat sinds 1921 de gemeente Veldhoven is, komen we in de 16e eeuw straatnamen tegen die we nog herkennen: Sittersewech, Eyndhovesche wech, Muggenhoelstraet. Een straatnaam met een lange geschiedenis en een bijzondere status is de Onze Lieve Vrouwedijk.

Op de zonnige ochtend van zondag 17 september 1944 wordt de bevolking van het kerkdorp Zeelst opgeschrikt door een geallieerd bombardement. Bij het bombardement zijn 19 burgerslachtoffers te betreuren. Nog ieder jaar worden op 17 september de slachtoffers herinnerd en herdacht.