In het project ‘Verbonden levenslopen Veldhoven 1780-1840’ onderzoeken we hoe we een reconstructie kunnen maken van de bevolking van de vier kerkdorpen.
Na Overlijdensregisters, nu Huwelijksregisters
Na het onderzoek in de begraafboeken vanaf 1780 tot 1811 en de Overlijdensregisters 1811-1880 hebben we deze zomer vooral gewerkt met de trouwboeken en de Huwelijksregisters 1780-1840.
Akte van goedkeuring
Bij de huwelijken blijken de registers vanaf 1811 heel concreet aan te geven wie de bruid en de bruidegom zijn, inclusief gegevens over hun geboortedatum en -plaats en gegevens over hun ouders. Tot 1905 moesten de ouders namelijk voor het huwelijk van een persoon jonger dan 30 jaar toestemming geven. Was een ouder overleden, dan moest de gemeente van overlijden daarvan bevestiging toesturen. Ouders die ver weg woonden dienden een akte van goedkeuring te sturen, opgemaakt door een notaris. Al deze documenten samen vormden de huwelijksbijlagen, waarin ook het bewijs hoort te zitten dat de bruidegom voldaan had aan de dienstplicht, door deze vervuld te hebben, ofwel afgekeurd of uitgeloot te zijn. Een dergelijk uitgebreid gestandaardiseerd dossier vinden we niet voor de periode voor 1811. In geval van uitgebreide bezittingen zijn er vaak eveneens uitgebreide notariële akten.
Meerdere registraties
Daarnaast zien we dat veel huwelijken in meerdere boeken geregistreerd werden. Om de beginnen de akten van ondertrouw, waarin bruid en bruidegom elk in hun eigen parochiekerk hun trouwplannen aankondigden. Ook werd het huwelijk geregistreerd bij de Schepenbank, voorloper van de gemeentelijke administratie. Om vast te kunnen stellen hoeveel huwelijken in die tijd in de kerkdorpen van de huidige gemeente Veldhoven gesloten werden, tellen we daarom per bruidspaar maar één huwelijksdatum mee.
Niet allemaal uit onze directe omgeving
Wat enorm opvalt is dat de bruiden en bruidegoms lang niet allemaal uit onze directe omgeving kwamen! Dus ook in deze periode kwamen jonge mannen en vrouwen elkaar soms buiten hun eigen dorp tegen, bij voorbeeld op een kermis, familiefeest, begrafenis of bedevaart in de regio.
Gemiddelde huwelijksleeftijd
Kijken we naar de leeftijden waarop mannen en vrouwen in deze periode trouwden, dan zien we dat de gemiddelde leeftijd van de mannen ongeveer 1,5 jaar hoger lag dan bij vrouwen: 30,0 en 28,6 jaar. In 2019 was dat 34,3 en 31,8 jaar (CBS). Zowel voor de onderzoeksperiode als voor nu geldt dat huwelijkspartners eerst bestaanszekerheid opbouwen. In de periode voordat er voorbehoedsmiddelen waren was ‘laat’ trouwen bovendien de enige methode om het aantal kinderen enigszins te beperken. Tegenwoordig is het mede door deze middelen heel normaal om vooraf samen te wonen. Mannen doen dat gemiddeld vanaf 28,3 jaar, vrouwen vanaf 26,3 jaar (CBS). De ontwikkeling van gemiddelde huwelijksleeftijden door de tijd geven een indruk van de economische conjunctuur, maar aanvullende gegevens zijn daarbij altijd wenselijk.
Voortgang onderzoek
In de komende maanden gaan we alle dopen en geboorten overnemen. Opnieuw moet gezegd worden dat ons onderzoek vooral mogelijk is dankzij het enorme werk dat Ad van Run en Tiny Leijten gedaan hebben. Zij hebben in hun bevolkingsbestanden bijna alle bewoners in beeld gebracht vanaf de oudste bronnen tot ver in de twintigste eeuw.
Belangstelling?
Belangstellenden kunnen contact opnemen met Ton Sliphorst via sliphorst@gmail.com. Na een eerste afspraak om het geheel samen door te spreken, ben je van harte welkom bij de bijeenkomsten van de werkgroep.
Foto: De bruiloft van Jan en Bets van de Wildenberg in 1950.
