De Waalrese fotograaf Jan Bijnen heeft aan het begin van de vorige eeuw veel prachtige foto’s gemaakt van de Veldhovense dorpskom. Eén van die foto’s is een foto van het oude Waterstaatskerkje. De foto is omstreeks 1908 genomen vanaf het toenmalige woonhuis van notaris De Wit (Dopstraat 25) in zuidelijke richting.
Waterstaatskerkje
Links op de foto het Waterstaatskerkje, dat in 1834-1835 onder pastoor Gerardus Verhoeven werd gebouwd. Voor de bouw van het kerkje werden o.a. afbraakmaterialen gebruikt van de oude toren van de kerk, die bij de Oude Kerkhof stond in het huidige d’Ekker. Het Waterstaatskerkje werd afgebroken in 1914, nadat – onder pastoor Hubertus Achterbergh (1896-1919) – achter het kerkje en iets meer richting de bocht de huidige kerk verrezen was.
Pastoor Achterbergh stond bekend als een preker die lang van stof was. Op een zondag in de winter, kon hij er weer eens niet genoeg van krijgen, ook al keken zijn beminde parochianen hem van de preekstoel. Achter in de kerk was de deur open gewaaid en de pastoor had onder zijn preek al eens gevraagd of iemand de deur wilde sluiten. Toen dat ook na een herhaald verzoek geen effect sorteerde, dreigde de pastoor dat hij naar beneden zou komen, waarop een getergde parochiaan antwoordde: “in dè geval laoten we de deur nog efkes open staan”.
Pèrdbak
Voor de kerk staan de klassieke, geschoren lindebomen met de typische ‘pèrdbak’, een eet- en drinkbak voor het paard, waarvan de voerman zich ondertussen ongetwijfeld gelaafd zal hebben in één van de twee cafeetjes aan de overkant.
Het huis naast de kerk behoorde toe aan de gezusters Maria en Petronella van den Hurk, die het later verkochten aan Frans Verstappen. In 1974 werd het vervangen door het kantoor van architect Jan Merks. Boven het huis van de gezusters van den Hurk, is nog net het dak te zien van de sigarenfabriek van Frans de Wit, die iets verder stond, nu Dorpstraat 6. Op de achtergrond is vaag de bakkerij van Martinus van Kemenade te zien, nu een Grieks restaurant.
Café “Dieliskes”
Rechts achter (achter de kar op de weg), staat het café van de kinderen Van de Ven. Het was het clubhuis en repetitielokaal van de harmonie en heette eigenlijk café “De Gouden Leeuw”, ofschoon het in de volksmond werd aangeduid als café “Dieliskes”, naar de vroegere eigenaar Egidius van Esbeek. Van oorsprong (1751) was het een café annex tolhuis. Hier stond een afsluitboom op de weg en moest voor iedere passerende vracht tol betaald worden. Het tolhuis stond ook bekend als de “Barrier van Veldhoven”. In 1872 werd de tol opgeheven.
Moeilijke bocht
In 1927 werd het café, toen in bezit van de weduwe Margaretha van de Ven, afgebroken, waardoor de tram de bocht naar de Locht voortaan beter kon nemen. De tramlijn maakte een zwenking van de rechterzijde van de weg naar de linkerzijde. De tram moest deze moeilijke bocht naar de Locht nemen en toch stevig doorrijden, omdat hij anders in de bocht stil viel. Dit had tot gevolg dat de tram daar wel eens uit de rails liep en men met vereende krachten het gevaarte weer op de rails moest sjorren, alvorens de reis naar Reusel kon worden hervat.
In de tuin van “Dieliskes” verrees in 1898 de muziekkiosk, die nog net zichtbaar is. Rechts op de foto staan – tegenover de kerk – twee café’s. In het eerste, op de voorgrond, woonde de familie Bijnen. Het ging van Driek over op Frans en vervolgens op Gerrit. In 1897 werd het met de komst van de tram gepromoveerd tot “De Tramhalte”. In 1926, toen in bezit van Frans, werd het afgebroken en geheel opnieuw opgebouwd. Op 15 mei 1936 ging het over op Gerrit Bijnen en vervolgens naar de familie Vosters-Bijnen. Later werd het “De Gigant”. Daarnaast staat het oude café van Godefridus (Friedje) Verhagen en Maria P.Smets. Het brandde op 12 maart 1913 geheel af, waarbij hun zoontje Petrus F.M. (Pietje) van 6 jaar oud is omgekomen. Op dezelfde plaats verrees een nieuw café (tegenwoordig De Beurs), dat later werd uitgebaat door Piet Weij en vervolgens door Heuvelmans.
Voorbij het café van Friedje Verhagen lag een wei, waar de was gebleekt werd. Verder zien we op de keiweg (aangelegd in 1854) een “erdkar” dokkeren. Volgens de Eerselse onderwijzer Piet Kwinten zou het boer Piet Verschuren kunnen zijn, die met zijn twee zusters op de hoek van Dorpstraat-Kromstraat woonde, naast het café van Bijnen, dus op de foto net niet zichtbaar. Piet kreeg vaak de spot van de jeugd over zich heen. Piet zat op de kar met zijn billentikker aan en een zijden pet op. Op een keer werd er door de knecht zoveel mest op de kar geladen, dat hij met zijn slipjas vast kwam te zitten.
Louis Schats, april 1996
Bronnen:
Mededelingen van Piet Kwinten, Eersel
Mededelingen van Christ Kuypers, Veldhoven
Aantekeningen van meester Cornelis Rijken, Veldhoven
Veldhovens Weekblad, uitgave van 21.4.1971
Bisdomblad, 12.10.1973 – Th. Kuijpers
Krantenknipsel ter gelegenheid van de opening van café Bijnen, Eindhovens Dagblad, ongedateerd.
