De boerderij die tot aan de ruilverkaveling in de jaren 60 van de vorige eeuw op Dorpstraat 169 stond (voorheen Broek 115), kent een rijke geschiedenis. In de 18e eeuw stond de boerderij bekend onder de naam de Watermeulen en lag op het gehucht den Broek (zie kaartje anno 1866). Er zijn geen bronnen bekend die de naam de Watermeulen verklaren, maar mogelijk is de naam te danken aan de familie Heuvelmans, die tot in de 18e eeuw eigenaar was. De familie Heuvelmans – alias Vercoeijen – was in de 17e en 18e eeuw een bekende molenaarsfamilie.
De laatste eigenaar van deze eeuwenoude boerderij (links midden) was Josephus van der Sanden. In 1951 is er een luchtfoto van deze boerderij gemaakt. Meteen rechts (parallel gelegen aan de boerderij) zien we de schuur met daarvoor het erf met als watervoorziening een waterput compleet met mik en emmer. Rechts hiervan (midden op de foto) de boomgaard, waar enkele bomen, tekenend voor de lenteperiode, nog in bloesem staan. Rechtsboven op de foto de paardenstal met links daarvan een kippenhok en rechts daarachter de schop voor de opslag van kolen of turf. Deze boerderij lag aan de eerste verharde grintweg van Eindhoven naar Turnhout. Deze weg – de zgn. Provinciale weg – werd in 1855 in gebruik genomen. Links van deze verharde weg het protestantse kerkje uit 1912 – de Michaëlkerk – met rechs daarvan (onder aan foto) de woning van Harm Haak. Hij was ook eigenaar van het donkere houten gebouwtje, dat aan de overkant van deze grintweg stond en dat te boek stond als frietwinkel, die door hem verhuurd werd. Tussen de boerderij van Josephus van der Sanden en het voornoemde frietkotje lag een zandweg van 348 meter lang, beheerd door het gemeentebestuur. Destijds mondde dit pad uit op de Molenweg, een verbindingsweg tussen het huidige Grote Kerkepad en De Oude Kerkhof. In de volksmond werd deze zandweg ook wel Het van der Sandenpeike genoemd. Nu ligt de Platteelstraat gedeeltelijk op dit pad.
Geschiedenis boerderij
Eens behoorde deze locatie tot de vele eigendommen die Jan Vercoeijen in het kerkdorp Veldhoven bezat. In 1670 liet hij het aan zijn kinderen na. Tot zijn eigendommen behoorde o.a. brouwerij De Kroon die toen gevestigd was in de dorpskern ter hoogte van de huidige locatie Dorpstraat 20, de voormalige R.K. Pastorie. In de loop van de 17e eeuw werd zijn achternaam wisselend gebruikt in Vercoeijen en Heuvelmans. Zijn kinderen hebben vanaf de 18e eeuw alleen nog maar de naam Heuvelmans gebruikt.
Op 17 november 1708 werden op de Grote en Kleine Broek door de Franse soldaten 12 huizen in brand gestoken, waaronder ook de boerderij van zijn zoon Jan Heuvelmans, die hierbij een schade opliep van fl. 5.308,-. Pas 13 jaar later ontving hij hiervoor een schadevergoeding van fl. 2.256,-. Deze boerderij, genaamd de Watermeulen, werd herbouwd met nieuwe materialen en waarschijnlijk ook met de nog oude, bruikbare materialen van de vernielde boerderij.
Op 4 februari 1740 koopt Jan Huijbers, landbouwer te Veldhoven, de herbouwde boerderij.
Tot 2 december 1920 hebben de nazaten van Jan Huijbers deze boerderij met bijbehorende bouw- en weilanden bewoond en beheerd en toen verkocht aan Johannes Cornelis van Stiphout c.s.
Op een publieke veiling van 23 november 1923 wordt deze boerderij met stal, schuur, afzonderlijke paardenstal, schop, erf, tuin, boomgaard en vele bouw- en weilanden verkocht aan Josephus van der Sanden voor de som van fl. 6.650,-
Op 8 mei 1964 worden de diverse herbestemmingsbesluiten voor deze boerderij en omliggende percelen door de gemeente – na goedkeuring door Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant – op het notariskantoor van Josephus Andreas Govers te Eindhoven bekrachtigd. Bij deze akte lieten de eigenaar, weduwnaar Josephus van der Sanden en zijn gezinsleden zich vertegenwoordigen door de boekhouder Gerardus Theodorus Maria Reker wonend te Son. Bij de afbraak van de boerderij heeft Josephus van der Sanden de oude balken en diverse gebinten hergebruikt bij de bouw van zijn nieuwe boerderij aan de Runstraat. Een dendrochronologisch onderzoek van deze balken zou uitsluitsel kunnen geven over de ouderdom van de balken, maar ook van de oorspronkelijke boerderij.
Ton van den Hurk, mei 2018.
