Komend van de ‘bedriegertjes’, de fonteintjes op het Meiveld, rechts van de artiesteningang van “De Schalm”, staat “Donderslag bij heldere hemel”. Dit kunstwerk van Will Dams verwijst naar het bombardement op Zeelst, op 17 september 1944. ‘Friendly fire’ van de Amerikanen. ’Collateral dammage’ daags voor de bevrijding van Veldhoven.
Het verdriet zit diep
Dams wordt 6 jaar later geboren, krijgt de oorlog mee door verhalen uit de eerste hand. Zoals zijn broer van 8 die, uit de mis komend, geconfronteerd wordt met een bloedbad. Of zijn vader, die met de platte kar de slachtoffers van het veld naar de ziekenauto’s brengt. Geen verhalen uit het geschiedenisboek. Zijn vader vertelt weinig. Het verdriet zit te diep om herinneringen op te halen.
“Onze boerderij stond in de Polkestraat, 200 meter van Cobbeek. De gebeurtenis heet “Bombardement op Zeelst”, maar in feite was het bombardement op Cobbeek, een gehuchtje in ingedommelde rust op een nazomerse zondag. En dan, letterlijk, een donderslag bij heldere hemel. Lawaai van vliegtuigen. Mensen liepen de kerk uit. Niet uit angst, maar om te kijken wat er aan de hand was. De Duitsers waren immers al weg? Het was klaar met de oorlog.”
Sculptuur
“Het is duidelijk, die gebeurtenis heeft ondanks mijn relatief lage leeftijd een diepe indruk gemaakt. Ik heb dat gevoel altijd vorm willen geven. Het bombardement fysiek maken. Een donderslag kun je niet verbeelden, een noodweer wel. De bliksem, een dodelijke pijl, de flits van de gebeurtenis. Het initiatief voor het monument kwam van het toenmalige “Zeelst schrijft geschiedenis” dat ook het project uitvoerde. Zij benaderden mij om het monument vorm te geven en uit te voeren. Het beeld is geschonken aan de gemeente op voorwaarde dat het monument zo dicht mogelijk wordt geplaatst bij de plek waar de bommen vielen. Tijdelijk werd het geplaatst naast de kerstboom bij de rotonde, tussen Heuvelstraat en Heemweg. Zo ontstond er mede dankzij de bankjes een gedachtenisplekje, dat al snel te klein werd voor de jaarlijkse herdenking. Nu staat de sculptuur dichter op de bewuste plek en weer is die locatie te klein. Op de nieuwe plek kunnen deelnemers vanaf het Meiveld de herdenking bijwonen. De verplaatsing wordt moeilijk. Het monument is 6,5 meter hoog en heeft een heel zware grondplaat. Daarop de plattegrond van Cobbeek. Het planteneiland waarin het wordt geplaatst krijgt vast een natuurlijk scherm als achtergrond. Samen met de verlichting wordt het ook een gezichtsbepalend monument voor het centrum.”
Levend
“De oorlog komt dichterbij. Lange tijd daalde het aantal deelnemers aan de herdenking. Sinds enkele jaren groeit de opkomst weer. Het wat feestelijke karakter van bevrijding maakt plaats voor besef dat de tijd veranderd is. 80 Jaar stilte aan het front is nog nooit in de geschiedenis voorgekomen. Een paar uitglijders van wereldleiders of een verkeerde reactie daarop van een regering kan de vlam in de pan zijn. Daar moet je bij stilstaan, de bliksem kan zo weer inslaan.”